Dobra izolacja piwnicy ma ogromne znaczenie dla komfortu użytkowania całego budynku. Zawilgocona zimna piwnica może powodować odpadaniu farby ze ścian, sprzyja rozwojowi pleśni i grzybów, jest przyczyną wyziębienia dolnych partii całego domu. Wybór rodzaju izolacji powinien być uzależniony od otoczenia budynku (rodzaju gruntu), a także od jego konstrukcji.

Gdzie układać izolację?

W nowo wybudowanych domach hydroizolację robi się dopiero po całkowitym związaniu betonu w ławach. Żeby zabezpieczyć ściany piwnicy, układamy izolację poziomą na ławach fundamentowych i pod podłogą na gruncie. Równie ważne jest ułożenie izolacji pionowej na ścianach zewnętrznych co najmniej 30 cm powyżej poziomu terenu. Powinna łączyć się ona z izolacją poziomą ściany. Izolacja pozioma oraz pionowa również powinny łączyć się ze sobą tak, by nie było szczelin w miejscach styku. W niektórych przypadkach kładzie się izolację na ściany od wewnątrz, jednak takie rozwiązanie jest mniej skuteczne, ponieważ ściany od zewnątrz wciąż są narażone na wilgoć.
Do izolacji piwnicy najczęściej stosuje się papy bitumiczne, lepik  asfaltowy, membrany z kauczuku syntetycznego, materiały bentonitowe oraz piankę PIR. Coraz większa jej popularność to zasługa wielu zalet przy stosunkowo niskiej cenie. Pianki PIR są trudnopalne, mają dużą odporność cieplną. Są także lekkie i łatwe w obróbce. 
Wybór materiałów oraz ich grubość powinien być uzależniony od warunków wodno-gruntowych panujących w otoczeniu budynku.

Rodzaje izolacji a warunki gruntowo-wodne

Woda gruntowa jest dużym zagrożeniem dla piwnicy, która może wilgotnieć nawet w przypadku braku lub niewielkich opadów. Budowa domu powinna być poprzedzona badaniami gruntowo-wodnymi, które mogą wykazać, że warunki są niekorzystne. Nie oznacza to, że trzeba zrezygnować z budowy, ale zalecane jest wtedy wykonanie izolacji ciężkiej z drenażem. 
Na warunki wodno-gruntowe mają wpływ dwa czynniki – poziom lustra wód gruntowych oraz rodzaj gruntu. Piaski nie zatrzymują długo wody, przez co jej odpływ jest ułatwiony, natomiast gliny mogą blokować odpływ wody nawet miesiącami. Stwarza to niedobre warunki, nawet jeśli lustro wód gruntowych jest nisko położone.  Najczęściej mówi się o trzech różnych sytuacjach determinujących rodzaj zalecanej hydroizolacji:
• niski poziom wody gruntowej – piwnica narażona jest tylko na oddziaływanie wody opadowej. Jeśli podłoże jest piaszczyste, woda szybko odpływa. W tym wypadku wystarczy podstawowa izolacja;
• zmienny poziom wody gruntowej – zdarzają się okresowe podwyższenia poziomu wód gruntowych, na przykład w czasie wiosennych roztopów, kiedy woda nie zdąży odpłynąć. Szczególnie jeśli podłoże jest mało przepuszczalne, potrzebna jest wzmocniona hydroizolacja;
• wysoki poziom wody gruntowej – tereny podmokłe lub gliniaste sprzyjają zawilgoceniu piwnic. Konieczne jest wtedy zaprojektowanie już na etapie budowy ciężkiej izolacji w postaci szczelnej wanny zewnętrznej. Brak dobrej izolacji może powodować nie tylko wilgoć, ale nawet zbieranie się wody w piwnicy.